Feminizmi në kohën e Shqipërisë së realizmit socialist

Feminizmi gjatë periudhës së realizmit socialist në Shqipëri ishte dhe është një temë komplekse që përfshin një kombinim të politikave shtetërore për emancipimin e gruas dhe kufizimeve që vendoseshin nga regjimi totalitar. Do të ishte e pamundur të shtjelloja dhe analizoja të gjitha aspektet e kësaj tematike. Prandaj, jam përpjekur të kufizohem në 5 çështje kryesore:  

1. Politikat zyrtare dhe emancipimi

Regjimi komunist i Enver Hoxhës e vendosi barazinë gjinore si një nga shtyllat e politikave të tij. Shteti promovoi pjesëmarrjen e grave në tregun e punës dhe në fusha të ndryshme të jetës shoqërore dhe ekonomike. Qeveria komuniste organizoi fushata për të integruar gratë në industrinë, bujqësinë dhe sektorët e tjerë, duke inkurajuar përfaqësimin e tyre në poste drejtuese dhe në Partinë e Punës së Shqipërisë. Arsimimi i vajzave dhe grave u bë i detyrueshëm, duke i dhënë atyre akses më të madh në edukim, dhe gratë përfituan nga ligje që i mbronin nga diskriminimi në punë.

2. Organizata e Gruas dhe roli i saj

Fronti Demokratik i Grave, organizatë shtetërore e lidhur ngushtë me partinë, kishte për qëllim promovimin e “emancipimit të gruas” sipas ideologjisë së regjimit. Kjo organizatë luajti një rol të madh në promovimin e pjesëmarrjes së grave në politikë dhe shoqëri. Megjithatë, aktiviteti i saj ishte i kontrolluar dhe i udhëzuar nga partia, duke kufizuar pavarësinë e lëvizjes feministe. Në vend të një feminizmi të pavarur, lëvizja e grave u përdor për të përmbushur qëllimet politike të regjimit, ku përparësia ishte ndërtimi i shtetit socialist dhe jo mbrojtja e të drejtave të grave si një çështje më vete.

3. Kufizimet dhe kontradiktat

Edhe pse regjimi promovoi barazinë në punë dhe arsim, gratë shqiptare vazhdonin të përballeshin me pabarazi në jetën private dhe familjare. Traditat patriarkale ishin ende të pranishme, dhe feminizmi si lëvizje intelektuale e pavarur ishte i ndaluar, sepse çdo organizim jashtë partisë shihej si kërcënim për regjimin. Liria e grave për të sfiduar normat tradicionale dhe për të kërkuar liri personale ishte e kufizuar nga shtypja politike dhe censura kulturore.

4. Ideologjia dhe feminizmi i kontrolluar

Feminizmi gjatë komunizmit në Shqipëri nuk ishte një lëvizje me bazë nga poshtë, por një feminizëm i kontrolluar nga shteti, që i shërbente më shumë qëllimeve të propagandës socialiste sesa lirisë së grave. Ndërsa regjimi promovoi gratë si punëtore dhe luftëtare të denja për barazi, të drejtat e tyre në aspektin e zgjedhjeve personale (p.sh., divorci, kontrolli mbi trupin) ishin të kufizuara dhe çështjet e lirisë së shprehjes nuk u trajtuan me të njëjtin entuziazëm.

 5. Trashëgimia

Përkundër mungesës së një lëvizjeje të pavarur feministe, periudha komuniste la një trashëgimi të përfshirjes së grave në jetën publike dhe një nivel më të lartë arsimimi për gratë. Megjithatë, pas rënies së komunizmit në vitin 1991, sfidat për barazi u rikthyen, me rënien e strukturave që mbështetnin pjesëmarrjen e grave në punë dhe në shoqëri, dhe një ringjallje të patriarkalizmit në shoqërinë shqiptare.

Kështu, feminizmi në Shqipërinë komuniste ishte një përzierje e reformave të diktuara nga shteti dhe kufizimeve të rrepta mbi të drejtat personale dhe liritë individuale. Pra gruaja ngeli e mbërthyer ndërmjet një politike prodhimi dhe një politike riprodhimi.